Το συγκεκριμένο ερευνητικό έργο με επιστημονικό υπεύθυνο τον Καθηγητή Γιάννη Καλογήρου, ανατέθηκε από το ΕΛΙΔΕΚ στο ΕΒΕΟ/ΕΜΠ με διαγωνιστική διαδικασία στο πλαίσιο της «1ης Προκήρυξης ερευνητικών έργων ΕΛΙΔΕΚ για την ενίσχυση των μελών ΔΕΠ και ερευνητών/τριών και την προμήθεια ερευνητικού εξοπλισμού μεγάλης αξίας». Πρόκειται για ένα από τα 7 έργα που εγκρίθηκαν στην περιοχή της «Διοίκησης και Οικονομικών της Καινοτομίας», έχει διάρκεια 36 μήνες και συνολικό προϋπολογισμό 175.000 ευρώ.

Το έργο έχει ως κύριο στόχο την ανάλυση και σε βάθος κατανόηση της συμμετοχής και του ρόλου των ελληνικών οργανισμών (επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, άλλοι δημόσιοι οργανισμοί) στα δίκτυα που σχηματίζονται από τις Ερευνητικές Κοινοπραξίες (Research Joint Ventures) που έχουν χρηματοδοτηθεί και χρηματοδοτούνται μέσω των επτά (7) Προγραμμάτων Πλαίσιο (1984-2013) και Horizon 2020 (2014-2020) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και τον βαθμό στον οποίο η σχετική ερευνητική δραστηριότητα έχει οδηγήσει στην παραγωγή καινοτομίας και στην ανάπτυξη επιχειρηματικότητας εντάσεως γνώσης. Τα προγράμματα αυτά αποτελούν το βασικό ευρωπαϊκό εργαλείο υποστήριξης της ερευνητικής δραστηριότητας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας στην Ευρώπη και κατ’επέκταση και στην Ελλάδα,

Η μεθοδολογική προσέγγιση του ερευνητικού έργου είναι πολύ-επίπεδη συνδυάζοντας ποικιλία συμπληρωματικών εμπειρικών μεθόδων: α) Ανάλυση Κοινωνικών Δικτύων (Social Network Analysis), β) μελέτες περίπτωσης, γ) έρευνα πεδίου, δ) Desk Research για ανάλυση δεδομένων από δευτερογενείς πηγές και ε) στατιστική ανάλυση όλων των δεδομένων που θα συλλεχθούν. Στόχος του έργου είναι να  παράσχει προτάσεις πολιτικής για την υιοθέτηση μιας πιο σαφούς εθνικής στρατηγικής για την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία με άξονα τα ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα. Φιλοδοξεί να συμβάλλει με προτάσεις για την ενδυνάμωση των υποστηρικτικών μέτρων για συμμετοχή σε αυτά και νέων επιχειρήσεων, τη διάχυση των καλών πρακτικών συμμετοχής, και την προώθηση της διασύνδεσης και αλληλεπίδρασης μεταξύ των ελληνικών οργανισμών με εξέχουσα θέση και ρόλο στα ερευνητικά δίκτυα ώστε να επιτυγχάνεται πιο αποτελεσματικά η διάχυση της γνώσης, η ενίσχυση της καινοτομίας και της καινοτόμου επιχειρηματικότητας.

Το αντικείμενο του ερευνητικού έργου έχει ως πρωταρχικό στόχο την τεκμηριωμένη αποτύπωση και αποτίμηση της άμεσης και έμμεσης επίδρασης των χρηματοδοτήσεων του ΙΚΥ στους νέους ερευνητές, τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των υποτροφιών και των υποτρόφων από το 2005 μέχρι και το 2018. Η συγκεκριμένη αξιολόγηση εντάσσεται στην προσπάθεια του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ), να αποτυπώσει το ρόλο των υποτροφιών διαχρονικά στη διασύνδεση των υποτρόφων του με τη διεθνή και την ελληνική αγορά εργασίας.

Από την έρευνα παράχθηκα δείκτες που αφορούν τα χαρακτηριστικά των υποτρόφων για την εκπαίδευση και την επαγγελματική τους πορεία και εξέλιξη, τα χαρακτηριστικά των υποτροφιών και των τομέων έρευνας και το γενικό προφίλ των υποτρόφων του ΙΚΥ. Ειδικότερα, το σύνολο των δεικτών που παρατίθενται, παρουσιάζονται στις κάτωθι ενότητες:

• Το προφίλ των υποτροφιών διαχρονικά
• Γενικά χαρακτηριστικά (προφίλ) των υποτρόφων του ΙΚΥ
• Προφίλ εκπαίδευσης των υποτρόφων ΙΚΥ
• Προφίλ επαγγελματικής σταδιοδρομίας (εργασίας)
• Χαρακτηριστικά του πεδίου (τομέα) έρευνας

Συμπερασματικά, οι υπότροφοι εμφανίζονται να έχουν ένα έντονο ερευνητικό και ακαδημαϊκό προφίλ και να έχουν διευρύνει τους επαγγελματικούς τους ορίζοντες και τις δεξιότητες όπως τη μεθοδικότητα στον τρόπο εργασίας και τη διαχείριση χρόνου. Επιπλέον, η τρέχουσα επαγγελματική τους απασχόληση αποτυπώνεται σε μεγάλα ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα της Ελλάδας και του Εξωτερικού, ενώ εμφανίζονται χαμηλά επίπεδα ανεργίας μεταξύ τους.

Εν κατακλείδι, η παρούσα έρευνα εστίασε τα συμπεράσματα της σε 5 βασικούς άξονες και πιο συγκεκριμένα μελετήθηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά των υποτροφιών και των υποτρόφων του ΙΚΥ, της εκπαίδευσης που λαμβάνουν οι υπότροφοι ΙΚΥ πριν, μετά αλλά και κατά τη διάρκεια της στήριξης, της επαγγελματικής σταδιοδρομίας με την ολοκλήρωση της στήριξης της χρηματοδότησης του ΙΚΥ και της αποπεράτωσης της εκπαιδευτικής τους διαδικασίας και του πεδίου έρευνας και δραστηριότητας των υποτρόφων.

Αντικείμενο του έργου  είναι η μελέτη του ελληνικού περιβάλλοντος συνεργασίας μεταξύ ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων στο πλαίσιο μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών. Μεταξύ άλλων, θα αναλυθούν η διαχρονική εξέλιξη των μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών στην Ελλάδα, με έμφαση στην αλληλεπίδραση αυτών με την ελληνική βιομηχανία και το επιχειρηματικό περιβάλλον της χώρας καθώς και την σύνδεση τους με αντίστοιχες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και δράσεις. Αποτέλεσμα του έργου θα είναι η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης αναφορικά με την συνεργασία μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων στο πλαίσιο μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών καθώς επίσης και η εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με τις δράσεις που θα πρέπει να υιοθετηθούν προς την βελτίωση και επέκταση της συνεργασίας αυτής στο συγκεκριμένο πεδίο.

Το αντικείμενο του έργου περιλαμβάνει τα εξής παραδοτέα:

Παραδοτέο 1: Το ελληνικό περιβάλλον συνεργασίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών.

• Βασικά μεγέθη και διαχρονική εξέλιξη ΠΜΣ με ιδιαίτερη έμφαση στα επιστημονικά πεδία που συνδέονται άμεσα με τη βιομηχανία (Industry 4.0)
• Θεσμικό πλαίσιο συνεργασίας, πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, ισχυρά και αδύνατα σημεία, μελλοντικές προκλήσεις και αναμενόμενες εξελίξεις
• Σύνδεση ελληνικού περιβάλλοντος με ευρωπαϊκές πολιτικές, δράσεις και πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη και επέκταση συνεργασίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων στο πλαίσιο ΠΜΣ
• Μελέτες περιπτώσεων – παραδείγματα πρακτικών συνεργασίας από το ελληνικό περιβάλλον
• Βασικά συμπεράσματα για το ελληνικό περιβάλλον συνεργασίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων στο πλαίσιο ΠΜΣ (η σημασία της συνεργασίας, κρίσιμοι παράγοντες ανάπτυξης ή περιορισμού της συνεργασίας κλπ.) και προτάσεις για τη βελτίωση/ επέκταση της συνεργασίας στο συγκεκριμένο πεδίο.

Παραδοτέο 2: Το περιβάλλον ανάληψης και εκπόνησης Διδακτορικής Διατριβής στην Ελλάδα: Θεσμικό πλαίσο και βασικά με μεγέθη με έμφαση στην συνεργασία πανεπιστημίων και επιχειρήσεων προς αυτή την κατεύθυνση.

• Σύντομη ιστορική αναδρομή, διαχρονική εξέλιξη διδακτορικών σπουδών στην Ελλάδα με ιδιαίτερη έμφαση στα επιστημονικά πεδία που συνδέονται πιο άμεσα με την επιχειρηματική δραστηριότητα και τις προκλήσεις του Industry 4.0
• Υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο γενικά για τις διδακτορικές σπουδές και ειδικότερα για τα διδακτορικά σε συνεργασία ή κατά παραγγελία επιχείρησης
• Διδακτορικές διατριβές σε συνεργασία με επιχείρηση: υφιστάμενη κατάσταση, προβλήματα, θεσμικά/ κοινωνικά εμπόδια, ισχυρά και αδύνατα σημεία, μελλοντικές προκλήσεις

Παραδοτέο 3: Το ελληνικό περιβάλλον εκπόνησης Διατριβών σε συνεργασία με επιχειρήσεις: η περίπτωση του Βιομηχανικού Διδακτορικού του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» και παρεμφερείς πρωτοβουλίες από το ελληνικό περιβάλλον.

• Σύνδεση ελληνικού περιβάλλοντος με ευρωπαϊκές δράσεις και πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη και επέκταση συνεργασίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων στο πλαίσιο των διδακτορικών σπουδών
• Η περίπτωση του Βιομηχανικού Διδακτορικού από το Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» και άλλα παραδείγματα πρακτικών συνεργασίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης-επιχειρήσεων στο πλαίσιο διδακτορικής διατριβής από το ελληνικό περιβάλλον
• Βασικά συμπεράσματα για το ελληνικό περιβάλλον συνεργασίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων στο πλαίσιο εκπόνησης διδακτορικής διατριβής και προτάσεις για τη βελτίωση/ επέκταση της συνεργασίας στο συγκεκριμένο πεδίο.

Αρχικός σκοπός της ερευνητικής διαδικασίας στο πλαίσιο του υπό ανάθεση έργου είναι η αποτύπωση του παραγωγικού τοπίου της εγχώριας βιομηχανίας, σε όρους παραγωγικών οικοσυστημάτων, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί κατόπιν της εγχώριας δημοσιονομικής κρίσης και της πολυετούς οικονομικής προσαρμογής. Από αυτήν τη διαδικασία αναμένεται να αναδειχθούν τα τρέχοντα χαρακτηριστικά της διάρθρωσης του εγχώριου βιομηχανικού τομέα. Το εργαλείο στο οποίο θα βασιστεί η καταγραφή της τρέχουσας κατάστασης είναι η έρευνα πεδίου στις επιχειρήσεις οικοσυστημάτων στον τομέα της βιομηχανίας.

Στους ποσοτικούς δείκτες θα περιλαμβάνονται μεγέθη που αφορούν στην παραγωγή, στην απασχόληση, στις εξαγωγές. Οι επιδόσεις που θα αξιολογηθούν δεν θα βασίζονται στα πλέον πρόσφατα στοιχεία, καθώς, μεταξύ άλλων λόγων, υπάρχει ο κίνδυνος επίδρασης από ακραίες τιμές.  Τα στοιχεία τα οποία θα ληφθούν υπόψη, θα αφορούν σε μια ευρύτερη περίοδο, αυτή από την εκδήλωση της εγχώριας δημοσιονομικής κρίσης το 2010 και κατά τα έτη των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής, ως προς το πλέον πρόσφατο για το οποίο υπάρχουν στοιχεία. Στα οικοσυστήματα με διαχρονικά κομβικό ρόλο στην ελληνική βιομηχανία ενδεικτικά περιλαμβάνονται τα Τρόφιμα – Ποτά, τα Μεταλλικά και Μη Μεταλλικά Ορυκτά, τα Φαρμακευτικά προϊόντα και τα προϊόντα υγείας, η Ενέργεια και η περιβαλλοντική βιομηχανία. Σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι η ανάδειξη – επιλογή επτά οικοσυστημάτων από το βιομηχανικό τομέα.

Στο πλαίσιο του έργου μελετούνται τα ακόλουθα επτά (7) οικοσυστήματα:

1. Μεταλλικά και Μη μεταλλικά Ορυκτά
2. Αγροδιατροφική αλυσίδα
3. Φάρμακα – Υγεία
4. Ενέργεια – Περιβάλλον
5. Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ)
6. Χημικά – Πλαστικά
7. Δημιουργικές Βιομηχανίες (Ένδυση, Υπόδηση, Δέρμα)

Αντικείμενο της έρευνας είναι η συνεισφορά στη διαμόρφωση ενός συνολικού πακέτου ιεραρχημένων και τεκμηριωμένων προτάσεων, εστιασμένων στην αξιοποίηση συγκεκριμένων δυνατοτήτων της χώρας με σκοπό την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων και διαπιστωμένων υστερήσεων του εγχώριου συστήματος παραγωγής και καινοτομίας. Οι προτάσεις αυτές εντάσσονται σε μια αναπτυξιακή στρατηγική οικονομικής μεγέθυνσης με κινούσα δύναμη την καινοτομία (“innovation-led growth”) που μπορεί να υλοποιηθεί μέσω ενός συστήματος τεκμηριωμένων δημόσιων πολιτικών (evidence based system of policies) για τη συνδυασμένη προώθηση της έρευνας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας εντάσεως γνώσης. Με αυτόν τον τρόπο, η συγκεκριμένη έρευνα σκοπεύει να συμβάλλει στη γενικότερη αναζήτηση πηγών, δραστηριοτήτων και κυρίως τρόπων για να δρομολογηθεί μια αναπτυξιακή τροχιά υψηλότερου δυναμικού και ποιοτικότερου περιεχομένου που θα βασίζεται στην καινοτομία (innovation-based high potential growth) με στόχο την ενδυνάμωση της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και την αναβάθμιση της θέσης της ελληνικής παραγωγής στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας. Έτσι, η διεθνής ανταγωνιστικότητα της χώρας δεν θα εξαρτάται αποκλειστικά από το σχετικά χαμηλό κόστος εργασίας, αλλά θα εδράζεται κυρίως στην τεχνολογική και οργανωτική αναβάθμιση του παραγωγικού και επιχειρηματικού συστήματος, στην αξιοποίηση της γνώσης και την ενεργοποίηση ενός καλά εκπαιδευμένου, μορφωμένου και καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού.

Η προτεινόμενη έρευνα μέσω των ευρημάτων και των πορισμάτων της φιλοδοξεί:

• Να ενεργοποιήσει τον αναγκαίο δημόσιο διάλογο και να συνεισφέρει στην συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας για «μια Ελλάδα που ερευνά, καινοτομεί, δημιουργεί και επιχειρεί αξιοποιώντας τη γνώση, την τεχνολογία, την καινοτομία και κυρίως κινητοποιώντας και απασχολώντας δημιουργικά και με αξιοπρεπείς όρους διαβίωσης το καταρτισμένο και καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό της»,
• Να επιδράσει (στο μέτρο του εφικτού) στον σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας συστημικής, ολοκληρωμένης και ενοποιητικής στρατηγικής με επίκεντρο την καινοτομία για την ανάπτυξη (innovation for growth strategy).

Μια τέτοια επιλογή για να είναι αποτελεσματική πρέπει:

• Να συνδέεται καταρχήν με την επιδίωξη μιας φιλόδοξης θεώρησης σχετικά με την προοπτική και τη θέση της ελληνικής παραγωγής και ευρύτερα της ελληνικής οικονομίας στον εξελισσόμενο διεθνή καταμερισμό εργασίας και στον αναπτυσσόμενο παγκόσμιο ανταγωνισμό,
• Να συμπυκνώνεται σε μια σαφή και επίμονη στρατηγική κατεύθυνση που θα υλοποιεί την επιδιωκόμενη θεώρηση και θα εξειδικεύεται σε σαφείς μέσο-μακροχρόνιες και επιλογές και ιεραρχημένες προτεραιότητες,
• Να καταλήγει σε ένα σύστημα αναγκαίων, αλληλοσυνδεόμενων και τεκμηριωμένων δημόσιων πολιτικών, και
• Να συνοδεύεται από έναν λεπτομερή οδικό χάρτη (road map) συγκεκριμένων ιεραρχημένων και συντονισμένων μέτρων, δράσεων και παρεμβάσεων που να μπορούν να υποστηρίξουν την Έρευνα, την Καινοτομία και την Επιχειρηματικότητα εντάσεως γνώσης στην Ελλάδα, ως αλληλοσυμπληρούμενων δραστηριοτήτων υψηλής προτεραιότητας και αντίστοιχης αναβαθμισμένης στάθμης και ποιότητας.